Mất ngủ: Nguyên nhân, chẩn đoán và cách điều trị

1. Thế nào là ngủ và mất ngủ?

Ngủ là một trạng thái sinh lý bình thường của cơ thể có tính chất chu kỳ 24 giờ đêm, trong đó toàn bộ cơ thể được nghỉ ngơi, tạm ngừng hoạt động tri giác và ý thức, các cơ bắp giãn mềm, các hoạt động hô hấp tuần hoàn chậm lại. Một giấc ngủ tốt là giấc ngủ đảm bảo đầy đủ về số lượng, chất lượng và thời gian ngủ, khi ngủ dậy người ta cảm thấy khoan khoái, dễ chịu về thể chất và tâm thần, giấc ngủ làm phục hồi lại chức năng của các cơ quan trong cơ thể.

Mất ngủ là tình trạng than phiền về việc khó đi vào giấc ngủ, thường xuyên thức, hoặc chất lượng giấc ngủ không tốt, hoặc thời gian ngủ toàn bộ ngắn ở một người có đủ thời gian để ngủ. Mất ngủ là một hội chứng bao gồm những than phiền về mất ngủ cùng với những căng thẳng và ảnh hưởng đáng kể gây ra do mất ngủ, bao gồm: Rối loạn cảm xúc: cáu gắt, buồn chán, khó đối mặt với stress. Ảnh hưởng chức năng nhận thức: khó tập trung, khó hoàn thành nhiệm vụ, thực hiện các công việc mang tính sáng tạo…

Mất ngủ là một rối loạn phổ biến trong dân số. Tỷ lệ trong 1 năm của mất ngủ là 30-40% dân số chung và 66% trong các cơ sở chăm sóc ban đầu và tâm thần (Theo Ohayon).

2. Nguyên nhân và có yếu tố nguy cơ của mất ngủ

Có nhiều nguyên nhân gây mất ngủ như thay đổi múi giờ hay môi trường sống, các căng thẳng tâm lý, sử dụng các chất như thuốc lá, caffeine, chế độ ăn không khoa học, ăn tối muộn hoặc ăn nhiều đồ ăn dầu mỡ, khó tiêu, các yếu tố môi trường như: ánh sáng phòng ngủ mạnh, ánh sáng màu xanh, gối hoặc giường không thoải mái, nhiệt độ quá nóng hoặc quá lạnh.

Các bệnh lý cơ thể đang mắc hoặc các thuốc đang sử dụng cũng có thể là nguyên nhân gây ra mất ngủ. Mất ngủ không thực tổn là một rối loạn giấc ngủ liên quan đến các yếu tố tâm sinh, trong đó bệnh nhân phàn nàn ưu thế là không đảm bảo về số lượng, chất lượng và thời gian ngủ cho một giấc ngủ bình thường.

Tổng đài đặt lịch khám bệnh tuyến trung ương và xét nghiệm Covid-19 tại Hà Nội, TP.HCM 19003367 hoặc tải app IVIE - Bác sĩ ơi để đặt lịch hẹn chủ động hơn.

3. Hậu quả của mất ngủ

Mất ngủ gây ra tình trạng mệt  mỏi, không thoải mái, không khỏe do cơ thể và não bộ không được nghỉ ngơi hợp lý. Mất ngủ làm giảm hiệu quả trong công việc và học tập; làm giảm sự tập trung, phản ứng tình huống chậm khi lái xe dẫn đến nguy cơ tai nạn cao hơn.

Nghiêm trọng hơn, mất ngủ có thể làm tăng nguy cơ của các bệnh lý tâm thần khác như trầm cảm, rối loạn lo âu, lạm dụng các chất gây nghiện. Thậm trí, mất ngủ làm tăng nguy cơ và mức độ nghiêm trọng của các bệnh lý mạn tính như tăng huyết áp, rối loạn chuyển hóa, bệnh lý hô hấp, miễn dịch…

4. Chẩn đoán mất ngủ không thực tổn

Theo tiêu chuẩn của Phân loại thống kê quốc tế về các bệnh và vấn đề sức khỏe liên quan (hay còn gọi là ICD 10), chẩn đoán mất ngủ không thực tổn khi bệnh nhân có các biểu hiện sau: 

1. Bệnh nhân phàn nàn về việc khó đi vào giấc ngủ, khó duy trì giấc ngủ hoặc ngủ không ngon giấc.
2. Rối loạn giấc ngủ xảy ra ít nhất ba lần một tuần trong vòng ít nhất một tháng.
3. Rối loạn giấc ngủ gây ra sự suy sụp rõ nét hoặc làm rối loạn hoạt động chức năng cá nhân trong cuộc sống hàng ngày.
4. Không có nguyên nhân như một bệnh lý thần kinh hoặc bệnh nội khoa, không có rối loạn sử dụng chất tác động tâm thần hoặc một loại thuốc

5. Điều trị mất ngủ

Mất ngủ không thực tổn liên quan chủ yếu đến các nhân tố tâm sinh, đặc biệt rối loạn cảm xúc là nhân tố được coi là nguyên phát. Do vâỵ, trong điều trị có hai nhóm lớn: tâm lý (nhận thức-hành vi) và dược lý, hai nhóm này có thể kết hợp với nhau

Các liệu pháp tâm lý chủ yếu là giáo dục người bệnh chú ý vệ sinh giấc ngủ tốt:

• Chỉ đi ngủ khi buồn ngủ
• Tập thức ngủ đúng giờ
• Hàng sáng phải thức dậy vào một giờ nhất định, không phụ thuộc vào thời lượng đã ngủ đêm trước
• Không dùng cà phê, thuốc lá đặc biệt vào buổi tối
• Thiết lập chế độ tập luyện thể dục thể thao hằng ngày
• Không uống rượu vì rượu phá vỡ nhịp thức ngủ
• Dược lý: Sử dụng các thuốc gây ngủ, thuốc giải lo âu, thuốc chống trầm cảm trong điều trị mất ngủ, vì mất ngủ liên quan mật thiết với lo âu, trầm cảm. Việc sử dụng thuốc cần có chỉ định của bác sĩ để đạt hiệu quả điều trị và tránh những tác dụng không mong muốn xảy ra. Bên cạnh đó, có nhiều thảo dược dân gian như tâm sen, bình vôi, lạc tiên,.. cũng có hiệu quả trong điều trị mất ngủ.

Việc xây dựng một lối sống khoa học cũng là điều cần thiết để có một sức khỏe tốt và hạn chế tình trạng mất ngủ.

Cẩm nang IVIE - Bác sĩ ơi cung cấp cho bạn các bí quyết khám bệnh tại Hà Nội và Hướng dẫn khám bệnh tuyến trung ương với những thông tin đắt giá và chính xác nhất.

Chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe!