U xương và vai trò của chẩn đoán hình ảnh

1. U xương

U xương là tế bào xương phát triển không kiểm soát và tạo thành khối u.

Phân loại u xương bao gồm 2 loại: 

-  U xương lành tính: Hầu hết các trường hợp là u xương đều lành tính. Đặc điểm khối u không di căn và không xâm lấn mô mềm, cơ quan khác trong cơ thể. Bạn thường gặp một số loại u: u xương dạng xương, nang xương đơn độc, u xương sụn, u tế bào khổng lồ.

- U xương ác tính (hay còn gọi là ung thư xương): U có đặc điểm xâm lấn mô mềm xung quanh và di căn khắp cơ thể. Thường gặp như: Sarcom xương, Sarcom sụn, ung thư liên kết Ewing (Ewing's sarcoma).

Chẩn đoán u xương dựa vào các yếu tố: Tuổi, vị trí tổn thương, đặc điểm tổn thương của chẩn đoán hình ảnh. Ngoài ra cần phối hợp sinh thiết, giải phẫu bệnh để chẩn đoán xác định.

2. Vai trò của chẩn đoán hình ảnh trong bệnh lý u xương

Vai trò của chẩn đoán hình ảnh trong phát hiện u xương là rất quan trọng. Đây là cận lâm sàng cần thiết, đưa lại nhiều thông tin hỗ trợ cho bác sĩ lâm sàng đánh giá u xương.

Vai trò của chẩn đoán hình ảnh trong bệnh lý u xương

X Quang phát hiện u xương: Xquang là phương tiện ban đầu giúp phát hiện u xương, rẻ tiền và phổ biến tại các cơ sở y tế.

Về nhược điểm X quang biểu hiện tổn thương khi hủy xương trên 30%. X quang có hình ảnh chồng hình trên 1 mặt phẳng vì vậy dễ bỏ sót tổn thương. Do đó cần chụp cắt lớp vi tính, cộng hưởng từ hỗ trợ.

Các đặc điểm cơ bản của 2 loại u xương: 

• U xương lành tính: Cấu trúc đồng nhất, giới hạn rõ, có vách, vôi hóa. Tiến triển chậm. Vùng chuyển tiếp hẹp. Thường ngừng phát triển khi trưởng thành.
• U xương ác tính: Phá hủy vỏ xương, phản ứng màng xương mạnh mẽ. Vị trí không rõ, vùng chuyển tiếp rộng. Xâm lấn xung quanh và cơ quan khác.
•  Cắt lớp vi tính: Đánh giá tốt và rõ ràng hơn các tổn thương ở xương như vỏ xương, màng xương.
• Cộng hưởng từ: Đánh giá tốt các tổn thương và các thay đổi ở tủy xương. Phương pháp tối ưu để đánh giá xâm lấn tổn thương mô mềm, cơ quan xung quanh.

3. Một số loại u xương hay gặp 

Sau đây bác sĩ trình bày một số loại u xương hay gặp, để bạn đọc hiểu rõ về hình ảnh của nó: 

a. Nang xương đơn độc (Solitary Bone Cyst) 

U xương lành tính với ranh giới rõ ràng, bên trong cấu tạo chứa dịch. Đặc điểm hình ảnh: X quang có kén thường có hình thoi dọc theo trục xương. Tổn thương khuyết xương ranh giới rõ. Xung quanh không có phản ứng màng xương. 

b. U xương sụn (osteochondroma)

Hình ảnh U xương sụn

U xương sụn chiếm trên 45% khối u xương lành tính. Khối u được cấu thành bởi các chất sụn và các chất xương phát triển như dạng chồi xương. Thường gặp ở đầu dưới xương đùi và đầu trên xương cánh tay. Đa phần lành tính, phát triển chậm.

c. U tế bào khổng lồ

U tế bào khổng lồ thường gặp độ tuổi 20-40 tuổi. Đặc trưng bởi sự phát triển của tế bào đa nhân. Vị trí thường gặp: chỏm xương dài và nằm sát mặt khớp. Thường gặp vị trí đầu trên xương cánh tay. U dạng lành tính, tỷ lệ rất ít chuyển qua dạng ác tính. Hình ảnh vỏ mỏng, ranh giới rõ, ít có phản ứng màng xương.

2. U xương ác tính

Tần suất xuất hiện hay gặp nhất là bệnh sarcoma tạo xương. Theo Dahlon (1978) như sau:

•  Bệnh sarcoma tạo xương    45%
• Bệnh sarcom tạo sụn         25%

a. Bệnh sarcoma tạo xương 

Đây là 2 loại u xương thường gặp, với bệnh sarcom xương (Osteosarcoma) là ung thư xương có tỷ lệ gặp cao nhất. Hay gặp ở người trẻ 10-30 tuổi. Vị trí thường gặp ở xương đùi và xương cẳng chân.

Bệnh sarcoma tạo xương

Nguyên nhân bệnh lý do các tế bào tạo xương xảy ra sự phân chia bất thường, dẫn đến hình thành các khối u ác tính. 

Về đặc điểm hình ảnh: 

-  X Quang: Dạng hủy xương, đặc xương, tiêu xương không đều kèm phá hủy vỏ xương, ranh giới không rõ. Phản ứng màng xương mạnh.

- MRI: là phương tiện cần thiết đánh giá khối u ác tính. Đánh giá xâm lấn phần mềm tại chỗ và cơ quan khác tùy thuộc vào giai đoạn.

b. Ung thư sụn

Hình ảnh của Ung thư sụn

Ung thư sụn (còn gọi là Chondrosarcoma) thường xảy ra ở bệnh nhân trên 40 tuổi, phổ biến thứ 2. Vị trí thường gặp ở xương dài (xương đùi, cẳng chân). Hình ảnh X Quang của tổn thương phá hủy, tiêu xương kèm với với vôi hóa bên trong. Tuy nhiên hình ảnh vôi hóa không là yếu tố cần thiết để chẩn đoán. Ngoài ra cần giải phẫu bệnh để chẩn đoán xác định khối u. Kết hợp cộng hưởng từ đánh giá diện hơn về khối u.

Trường hợp người bệnh muốn tham khảo thêm ý kiến từ bác sĩ chẩn đoán hình ảnh, có thể khám bệnh trực tuyến với Bác sĩ qua ứng dụng IVIE - Bác sĩ ơi, bác sĩ có thể xem diễn biến, tình trạng của người bệnh qua quan sát và trao đổi trực tuyến để đưa ra chẩn đoán ban đầu, định hướng và tư vấn cho người bệnh hoặc kê đơn thuốc trực tuyến (nếu có).