Những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tình trạng ho ra máu

1. Nguyên nhân ho ra máu tại phổi

- Lao phổi

Ho ra máu do lao phổi là nguyên nhân hay gặp chủ yếu ở Việt Nam, chiếm 80% các nguyên nhân ho ra máu. Ho ra máu do lao phổi có thể gặp ở lao phổi mới giai đoạn tiến triển, lao phổi tái phát hoặc di chứng của lao phổi. Nguyên nhân thường do tổn thương, hoại tử các mạch máu ở đoạn xa của phế nang, những mạch máu này có nguồn gốc tuần hoàn động mạch, một số trường hợp có liên quan đến vỡ phình mạch Ramussens. Ở người tiền sử điều trị lao còn có thể do nguyên nhân như: do hạch phế quản vôi hóa cọ xát gây tổn thương mạch máu, giãn phế quản, hình thành các ụ nấm trong lòng hang.

- Giãn phế quản

Tuần hoàn phế quản được cung cấp bởi thành phế quản, trong trường hợp giãn phế quản, tình trạng viêm mạn tính dẫn đến phì đại , xoắn vặn các mạch máu phế quản, mạch máu dưới niêm mạc phế quản, vỡ các mạch máu này là nguyên nhân gây ho ra máu. Gặp từ 15- 30% các nguyên nhân của ho ra máu.

Ho ra máu do giãn phế quản thường có nguyên nhân từ tình trạng nhiễm trùng phổi trước đó. Trong lao phổi, đồng thời với tổn thương nhu mô phổi thường có kèm theo cả tình trạng giãn phế quản, ngoài ra còn gặp giãn phế quản ở giai đoạn sau của lao phổi như di chứng của lao do tình trạng xơ hóa co kéo do tổn thương lao gây ra.

Hay gặp ho ra máu ở giãn phế quản thể khô. Ho ra máu trong giãn phế quản thường xảy ra đột ngột, số lượng máu ho ra có thể nhiều, hay tái diễn, dễ xuất hiện khi có nhiễm trùng phổi phế quản.

- Ung thư phế quản

Ho ra máu do ung thư phế quản chiếm tỷ lệ 20%-30% ở các nước Châu Âu. Ở Việt Nam theo Nguyễn Đình Kim- 1990, ho ra máu ở bệnh nhân ung thư phế quản chiếm 30,6%, đứng thứ hai sau triệu chứng đau ngực. 

Máu ho ra trong ung thư phế quản thường không nhiều, thường là máu đỏ tươi là những tia máu hoặc vài mililit máu lẫn ít đờm. Bệnh nhân ung thư phổi phế quản thường ho ra máu vào buổi sáng, kéo dài. Tuy nhiên cũng có trường hợp ho ra máu nhiều do khối u xâm lấn vào mạch máu ở phổi.

- Các bệnh nhiễm khuẩn phổi, phế quản khác ngoài vi khuẩn lao

Viêm phổi

Số lượng máu ho ra trong viêm phổi thường ít; chỉ từ vài mililit đến vài chục mililit.

Một số trường hợp màu sắc đờm lẫn máu ho ra có thể giúp định hướng nguyên nhân như:

• Viêm phổi do phế cầu: bệnh nhân ho khạc đờm quánh hồng hoặc lốm đốm ít máu, rồi chuyển thành màu nâu đỏ như rỉ sắt. 
• Viêm phổi do Klebsiella pneumonia: bệnh nhân khạc đờm keo màu đỏ gạch. 
• Một số tình trạng viêm mạn tính toàn phần của thùy giữa phổi phải là kết quả của tình trạng viêm hoại tử gây chảy máu. Bệnh phổi biệt lập với biểu hiện là những đợt nhiễm trùng tái đi tái lại kèm theo có ho ra máu. 
• Áp xe phổi: có khoảng 14% bệnh nhân áp xe phổi ho ra máu. Ho ra máu có thể xảy ra ở mọi giai đoạn của áp xe phổi hoặc ho ra máu trước giai đoạn ộc mủ, hoặc ho ra máu cùng với ộc mủ. Lượng máu ho ra có thể ít tới ảnh hưởng tính mạng.

Nấm phổi 

• Thường gặp ho ra máu do nấm Aspergillus gây ra. Đây là loại nấm thường khu trú ở trong các hang lao thể cũ hoặc các bóng giãn phế nang cũ. 
• Thường số lượng máu ho ra không nhiều, nhưng hay lặp đi lặp lại. 
• Nguyên nhân do quá trình hoại tử tiếp diễn hoặc quá trình viêm hàn gắn, ở những bệnh nhân có u nấm, tỷ lệ ho ra máu gặp 50-90%.

Sán lá phổi

• Thường xuất hiện ở vùng có yếu tố dịch tễ, có thói quen ăn cua nướng, gỏi sống.
• Thường ho ra máu đỏ tươi, số lượng ít, kèm theo các triệu chứng như đau ngực, rất dễ chẩn đoán nhầm với lao phổi.

- Tắc mạch phổi, nhồi máu phổi

Biểu hiện ho ra máu mức độ ít, đi kèm với triệu chứng khó thở, đau ngực, nhiều mức độ khác nhau, nguyên nhân có liên quan tới tình trạng tăng áp lực hệ thống mao mạch phổi, thường xuất hiện ở người có yếu tố nguy cơ, ví dụ như: viêm tắc tĩnh mạch chi, sau phẫu thuật tiểu khung, bệnh lý rối loạn đông cầm máu,... Thường máu ho ra số lượng ít, đi kèm với triệu chứng đau tức ngực, khó thở. Chẩn đoán xác định bằng các phương pháp: D-dimer, siêu âm Doppler tĩnh mạch sâu, chụp cắt lớp vi tính động mạch phổi.

Bạn có thể đặt lịch với bác sĩ chữa lao phổi giỏi ở Hà Nội để được thăm khám, bác sĩ sẽ chẩn đoán và đưa ra hướng điều trị phù hợp.

2. Nguyên nhân toàn thân, nguyên nhân khác

- Bệnh lý cơ quan tạo máu và rối loạn đông máu: Bệnh ưa chảy máu, bệnh bạch cầu cấp, mạn tính; suy tủy, thiếu máu, nhược sản tủy, rối loạn đông máu do sử dụng thuốc chống đông, đông máu rải rác trong lòng mạch, nhiễm khuẩn huyết.

- Chấn thương, sức ép, sóng nổ, vết thương thấu phổi, dị vật phế quản, sốt xuất huyết, lạc nội mạc tử cung vào phổi.

- Các nguyên nhân liên quan đến thủ thuật y tế: Khoảng 5-10% tổng số trường hợp sinh thiết phổi thường xuyên thành ngực, xuyên phế quản, những trường hợp này mức độ ho ra máu thường ít, tự ổn định, tuy nhiên cũng có báo cáo về trường hợp ho máu nặng đe dọa tính mạng.

- Tình trạng viêm có nguyên nhân liên quan đến các bất thường miễn dịch ví dụ: hội chứng Goodpasture, lắng độ hemosiderosin, viêm phổi lupus,...

- Nguyên nhân tim- mạch: Hẹp khít van hai lá, suy tim trái, cao áp động mạch phổi, nhồi máu phổi, Tăng huyết áp, vỡ phình động mạch chủ ngực, tắc nghẽn mạch phổi, còn ống động mạch, hẹp van hai lá, phù phổi cấp huyết động do suy tim trái, dị dạng mạch máu phổi như thông, rò động tĩnh mạch phổi.

- Ho ra máu không rõ nguyên nhân.

Ho ra máu là tình trạng cấp cứu bệnh lý phổi và bệnh lao, là một triệu chứng thường gặp trong các bệnh lý đường hô hấp. Bệnh có xu hướng tái phát nếu không được điều trị triệt để. Ho ra máu nặng được xem là một cấp cứu nội khoa, bệnh nhân có thể tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Khi bắt gặp triệu chứng này, bệnh nhân cần hết sức chú ý và nhanh chóng đến các cơ sở y tế khám chữa bệnh gần nhất để được thăm khám và điều trị.

Cẩm nang IVIE - Bác sĩ ơi cung cấp cho bạn các bí quyết khám bệnh tại Hà Nội và Hướng dẫn khám bệnh tuyến trung ương với những thông tin đắt giá và chính xác nhất.

Chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe!