Lao tiết niệu, sinh dục: thể lao ngoài phổi thường gặp. Việc chẩn đoán sớm lao tiết niệu, sinh dục thường khó, dễ nhầm với các bệnh lý khác của hệ tiết niệu, sinh dục không do lao. Chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời, đúng nguyên tắc bệnh có thể khỏi hoàn toàn. Ngược lại nếu không được điều trị hay điều trị không đúng nguyên tắc thì tổn thương lao chỉ ở thận mà cả hệ thống tiết niệu, sinh dục, nhất là nam giới. Hãy cùng ISOFHCARE tìm hiểu bệnh lý qua bài viết dưới đây nhé.
1. Tổng quan về lao tiết niệu, sinh dục: Con đường lan truyền bệnh? Đối tượng dễ mắc bệnh?
Lao tiết niệu, sinh dục là thể lao ngoài phổi thường gặp. Bệnh hình thành do sự lan truyền theo đường máu và đường bạch huyết của vi khuẩn lao từ tổn thương lao sơ nhiễm, thường là phổi. Bệnh xuất hiện muộn sau lao sơ nhiễm từ 5 đến 15 năm, hiếm gặp ở trẻ em và thường chỉ xuất hiện ở một bên thận. Việc chẩn đoán sớm lao tiết niệu, sinh dục thường khó, dễ nhầm với các bệnh lý khác của hệ tiết niệu, sinh dục không do lao. Bệnh thường gặp ở hai giới với tỷ lệ gần ngang nhau, nữ 55%, nam 45%. Lứa tuổi gặp nhiều từ trên 20 đến 50 tuổi (70%), từ 5 đến 20 tuổi là 15%, từ trên 50 đến 80 tuổi là 15%. Trước khi có thuốc chống lao, đây là một bệnh ngoại khoa, giải quyết bằng phẫu thuật là chủ yếu, tỷ lệ tử vong rất cao. Từ khi có thuốc chống lao, điều trị nội khoa là chính, phẫu thuật chỉ áp dụng cho những trường hợp nội khoa không giải quyết được, điều trị nội khoa là một bước cho điều trị ngoại khoa tốt hơn.
2. Tổn thương khi mắc bệnh ở nam giới và nữ giới
Chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời, đúng nguyên tắc bệnh có thể khỏi hoàn toàn. Ngược lại nếu không được điều trị hay điều trị không đúng nguyên tắc thì niệu quản bị xơ chít hẹp, bàng quang xơ hóa teo nhỏ. Phần niệu quản phía trên giãn rộng làm cho nước tiểu bị ứ đọng, gây viêm thận ngược dòng. Hậu quả là thận to do ứ nước, ứ mủ bể thận.
Không phải tổn thương lao chỉ ở thận mà cả hệ thống tiết niệu, sinh dục, nhất là nam giới tổn thương thường phối hợp, khoảng 80-90% lao tinh hoàn có kèm theo lao thận. Ở nam giới cũng có sự liên quan chặt chẽ giữa đường tiết niệu và đường sinh dục cá nhân. Như vậy ở nam giới thường gặp lao cả hệ thống tiết niệu và sinh dục.
Ở nữ giới sự liên quan về mặt giải phẫu giữa hệ tiết niệu và sinh dục khác với nam giới. Lao sinh dục nữ thường gây vô sinh.
Tải ứng dụng IVIE - Bác sĩ ơi để đặt khám trực tuyến với bác sĩ hoặc gọi đến hotline 19003367 để được hướng dẫn sử dụng ứng dụng!
3. Triệu chứng lâm sàng của lao tiết niệu
- Triệu chứng toàn thân
Sốt vừa và nhẹ về chiều và tối, sốt âm ỉ, kéo dài, mệt mỏi, ăn ngủ kém, gầy sút cân, da xanh, niêm mạc nhợt biểu hiện của thiếu máu do mất nhiều máu, huyết áp thường tăng cao.
- Triệu chứng cơ năng
- Rối loạn bài tiết nước tiểu: Biểu hiện bằng những triệu chứng của viêm bàng quang như đái rắt, nhất là về đêm, đái buốt cuối bãi (60-70%). Những triệu chứng này có khi rầm rộ, có khi không rõ rệt. Bệnh diễn biến từng đợt, thường giảm rồi lại xuất hiện trở lại nếu không được điều trị kịp thời. Hiện nay ít gặp triệu chứng của viêm bàng quang dạng cấp tính mà thường là viêm bàng quang thể nhẹ với những triệu chứng kéo dài hay từng đợt dễ nhầm với viêm bàng quang do vi khuẩn đường ruột, nhất là ở nữ giới.
- Đái ra máu: Là dấu hiệu thường gặp ( đứng thứ 2 sau sỏi thận ), đái ra máu nhưng không đau, tái đi tái lại, hay gặp đái ra máu toàn bãi. Có thể chỉ đái ra máu vi thể, chỉ xác định được bằng xét nghiệm nước tiểu. Giai đoạn đầu của lao thận gặp đái ra máu nhiều hơn ở giai đoạn sau.
- Đái ra mủ: Bệnh nhân có thể đái ra mủ. Cần lấy mủ cấy tìm vi khuẩn ngoài lao khi đó sẽ âm tính.
- Đau vùng thắt lưng: Bệnh nhân có cảm giác nặng hoặc đau tức vùng thắt lưng, đôi khi có cơn đau quặn thận do tổn thương gây chít hẹp đường bài tiết nước tiểu, hoặc mảng bã đậu chuyển theo hướng bài tiết nước tiểu gây tắc, gây co thắt niệu quản. Đau ít gặp trong lao thận đơn thuần, thường gặp trong lao thận có kết hợp với lao niệu quản.
4. Triệu chứng lâm sàng của lao sinh dục
- Triệu chứng lâm sàng của lao sinh dục nam
Thường gặp tổn thương lao sinh dục kết hợp với lao thận. Nếu tổn thương lao sinh dục nông: tổn thương tinh hoàn và mào tinh hoàn. Bệnh nhân đến khám vì sưng tấy ở bìu. Một số ít có biểu hiện cấp tính với bệnh cảnh lâm sàng: sưng tấy tinh hoàn và mào tinh hoàn, bìu sưng to, đau, bệnh nhân sốt cao. Đa số trường bệnh xuất hiện từ từ: đau nhẹ , tinh hoàn to dần lên.
- Triệu chứng lâm sàng của lao sinh dục nữ
Lao sinh dục nữ là do vi khuẩn từ tổn thương sơ nhiễm lan truyền theo đường máu đến gây nhiễm nội mạc tử cung và ống dẫn trứng. Lâm sàng thường gặp tổn thương ở nội mạc tử cung 65%-85%, phần phụ 45%-60%, cổ tử cung 30%-50%. Ít gặp tổn thương lao ở âm hộ và âm đạo.
Triệu chứng lâm sàng thường gặp là:
- Khí hư ra nhiều, rối loạn kinh nguyệt. Hậu quả lao sinh dục nữ thường dẫn đến vô sinh. Vì vậy vô sinh là nguyên nhân phổ biến nhất khiến bệnh nhân lao sinh dục nữ đi khám bệnh.
- Đau vùng bụng dưới, đau âm ỉ từng cơn, bệnh nhân có cảm giác mệt mỏi khó chịu.
- Có thể có những triệu chứng của áp xe vùng vòi trứng, đôi khi kèm theo những khối u lớn vùng ổ bụng.
Tổn thương có thể làm tắc vòi trứng, bệnh nhân vẫn bị vô sinh vì trứng thụ tinh không thể đi qua vòi trứng đã bị chít hẹp; có thể xảy ra chửa ngoài tử cung. Điều trị nội khoa tốt có thể hạn chế được tỷ lệ vô sinh. Lao sinh dục nữ cũng là nguyên nhân dẫn đến lao bẩm sinh khi người phụ nữ sinh con, mặc dù lao bẩm sinh ít gặp ở nước ta.
5. Cận lâm sàng của lao tiết niệu, sinh dục
- Xét nghiệm nước tiểu tìm AFB
- Chụp X quang hệ tiết niệu- sinh dục
- Chụp không chuẩn bị hệ tiết niệu
- Chụp có chuẩn bị hệ tiết niệu
- Soi bàng quang
- Những xét nghiệm tìm tổn thương lao sinh dục
- Một số xét nghiệm cận lâm sàng khác: Chụp XQ phổi, phản ứng Mantoux, có thể lấy đờm xét nghiệm tìm AFB trực tiếp, tìm tổn thương lao ở các cơ quan khác ngoài phổi, xét nghiệm máu lắng và công thức máu, xét nghiệm máu lắng và công thức máu, xét nghiệm sinh hóa,...
Lao tiết niệu, sinh dục nếu chẩn đoán sớm, điều trị đúng thường kết quả tốt. Tuy vậy, bệnh nhân vẫn có thể tử vong hoặc bị biến chứng, di chứng nặng nếu phát hiện muộn và điều trị sai.
Hạn chế các điều kiện dễ mắc lao đặc biệt là chẩn đoán sớm và điều trị đúng các trường hợp nặng mắc lao tiên phát đặc biệt là các thể lao khác là biện pháp có hiệu quả phòng mắc lao.
Cẩm nang IVIE - Bác sĩ ơi cung cấp cho bạn các bí quyết khám bệnh tại Hà Nội và Hướng dẫn khám bệnh tuyến trung ương với những thông tin đắt giá và chính xác nhất.
Chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe!