Lao màng não- thể lao ngoài phổi vẫn còn hay gặp ở mọi tuyến y tế

1. Tổng quan về tình hình mắc lao màng não

- Lao màng não là bệnh cảnh lâm sàng do vi khuẩn lao gây tổn thương ở màng não (gồm màng cứng, màng nhện và màng mềm bao quanh mô não, não thất và tủy sống), là biểu hiện hay gặp của bệnh lao ở hệ thần kinh trung ương.

- Vi khuẩn lao người là nguyên nhân gây bệnh chủ yếu, từ các tổn thương lao tiên phát theo đường máu, bạch huyết đến gây bệnh ở màng não đặc biệt là ở màng não vùng nền sọ ngoài ra có thể có những tổn thương ở nhu mô não, màng tủy, tủy sống...lao màng não thường khá cấp tính và thứ phát.

- Lao màng não gặp ở mọi lứa tuổi, người già, trẻ em thường có diễn biến và tiên lượng nặng. Những đối tượng dễ mắc lao màng não: những người đang mắc lao cấp theo đường máu (lao kê), đang mắc lao tiên phát được chẩn đoán muộn, điều trị bệnh không đúng, đang mắc lao nhiều bộ phận: lao đa màng, lao toàn thể… Trẻ em không được tiêm phòng BCG, những tình trạng giảm sức đề kháng: tiểu đường, nhiễm HIV…

- Ở Việt Nam hiện nay lao màng não là thể lao ngoài phổi vẫn còn hay gặp ở mọi tuyến y tế, còn khó chẩn đoán đặc biệt là chẩn đoán sớm và khó điều trị: tử vong do bệnh còn cao và để lại nhiều di chứng nặng.

- Do vậy cần hạn chế mắc lao màng não và nâng cao kết quả điều trị lao màng não.

2. Triệu chứng của lao màng não

- Biểu hiện thường gặp và điển hình của lao màng não đối với người bệnh là thể viêm màng não, các triệu chứng thường gặp khá cấp tính, mức độ và tính chất các triệu chứng biểu hiện tùy theo quá trình tiến triển của bệnh.

- Các triệu chứng toàn thân có sớm, khá cấp tính: sốt cao, mệt, ăn kém, gầy sút, nặng có thể suy kiệt, sốc, rối loạn điện giải… kèm theo, các biểu hiện triệu chứng.

- Biểu hiện viêm màng não là chủ yếu và thường có với hội chứng màng não (+) gồm: các triệu chứng cơ năng ( tam chứng màng não) có trước: đau đầu, nôn, táo bón ( trẻ em có thể là ỉa chảy).

- Tổn thương viêm màng não vùng nền sọ hay gặp ở nơi này có chéo thị giác nổi, các dây thần kinh sọ não đi qua do vậy có thể có triệu chứng tổn thương các dây thần kinh sọ: II, IV, VI, VII, VIII,...

- Trong lao màng não có thể có các tổn thương nhu mô não ở các vùng với mức độ khác nhau và biểu hiện trên lâm sàng bằng nhiều triệu chứng, liệt, rối loạn cảm giác, co giật, rối loạn tâm thần…

- Nếu có tổn thương ở tủy sống, màng tủy vùng đuôi ngựa có thể rối loạn đại tiểu tiện…

- Thường có biểu hiện rối loạn tiết và lưu thông dịch não tủy trong quá trình bệnh tiến triển với những triệu chứng tăng áp lực nội sọ: Đau đầu, nôn, mờ mắt, phù gai thị ở trẻ có thể thóp phồng, dãn khớp sọ.

- Ở giai đoạn nặng tổn thương viêm màng não, não thường dẫn đến phù não, bệnh nhân bị rối loạn ý thức, hôn mê ở các mức độ, đặc biệt là khi hôn mê sâu, bệnh rất nặng, khả năng tử vong cao.

- Ngoài những triệu chứng trên, bệnh cảnh lao màng não có thể kèm theo các biểu hiện lao tiên phát hoặc đồng thời có ở các cơ quan khác đặc biệt là tổn thương lao cấp theo đường máu.

• Các thể lâm sàng khác của lao màng não:

- Một số ít trường hợp lao màng não biểu hiện triệu chứng nổi trội do tổn thương ở nhu mô não ( thể giả u) hoặc tổn thương ở tủy sống (hể viêm màng nhện tủy): thường khó chẩn đoán.

- Lao màng não ở trẻ nhỏ < 1 tuổi và người già: biểu hiện lâm sàng thường không điển hình và có tiên lượng thường nặng.

- Lao màng não khi có phối hợp với các lao ở các nơi khác đặc biệt với lao kê, lao đa màng, lao toàn thể thường có tiên lượng rất nặng.

3. Cận lâm sàng của lao màng não

- Xét nghiệm dịch não tủy

- Phản ứng Mantoux

- Xét nghiệm công thức máu

- Xét nghiệm tìm tổn thương lao ở các nơi khác

4. Tiến triển, biến chứng và phòng bệnh lao màng não

- Theo dõi kết quả điều trị lao màng não chủ yếu dựa vào diễn biến lâm sàng và thay đổi dịch não tủy qua từng giai đoạn. Những trường hợp nặng bệnh nhân tử vong hoặc để lại các di chứng nặng. Có hai loại di chứng hay gặp: liệt và rối loạn tâm thần.

- Phòng bệnh lao màng não chủ yếu là loại bỏ các điều kiện thuận lợi: Tiêm BCG cho trẻ em, hạn chế tiếp xúc nguồn lây lao, phát hiện sớm và điều trị có kết quả các trường hợp mắc lao tiên phát. Nếu mắc lao màng não được chẩn đoán sớm và điều trị di chứng do bệnh.

Cẩm nang IVIE - Bác sĩ ơi cung cấp cho bạn các bí quyết khám bệnh tại Hà Nội và Hướng dẫn khám bệnh tuyến trung ương với những thông tin đắt giá và chính xác nhất.

Chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe!