Lao cột sống- thể lao xương khớp thường gặp

1. Vị trí thương tổn thường gặp ở lao cột sống

Được Percival Pott mô tả từ năm 1799, nên bệnh còn gọi với cái tên là bệnh Pott. Thường gặp nhất trong các thể lao xương khớp (60-70%). Tuổi thường gặp hiện nay từ 16-45 tuổi (62,4%). Tổn thương chủ yếu ở phần đĩa đệm và thân đốt sống, rất hiếm gặp tổn thương lao ở phần vòng cung sau và mỏm gai. 

Vị trí tổn thương thường gặp: 

• Vùng lưng 60-70%, 
• Vùng thắt lưng 15-30%
• Vùng cổ 5%
• Vùng cùng, cùng cụt rất hiếm

Khoảng 70% trường hợp có hai đốt sống bị tổn thương và khoảng 20% tổn thương từ 3 đốt sống trở lên. Bệnh diễn biến thành ba giai đoạn, mỗi giai đoạn có triệu chứng và tiên lượng khác nhau, bệnh càng được chẩn đoán sớm, điều trị kịp thời đúng nguyên tắc thì tiên lượng càng tốt.

2. Các giai đoạn bệnh của lao cột sống

a. Giai đoạn khởi phát

- Triệu chứng của lao cột sống

• Đau tại chỗ: đau ở vùng cột sống bị tổn thương, đau cố định, cường độ ít nhiều tùy trường hợp, đau tăng lên khi vận động, mang vác, đau giảm khi nghỉ ngơi. Đau tăng dần, dùng thuốc giảm đau có đỡ ít.
• Đau kiểu rễ: do tổn thương kích thích vào một vài nhánh của rễ thần kinh, thường là cả hai bên, đôi khi chỉ có một bên. Nếu tổn thương ở vùng cổ, đau lan xuống cánh tay, nếu tổn thương ở vùng lưng lan xuống dưới theo đường đi của dây thần kinh đùi hay dây thần kinh hông to. Đau có tính chất dai dẳng, kéo dài, ngày càng tăng.

- Triệu chứng toàn thân

Nhiễm trùng, nhiễm độc mạn tính: sốt nhẹ, hoặc sốt vừa về chiều, tối, kéo dài, mệt mỏi, ăn ngủ kém, gầy sút cân, da xanh tái, ra mồ hôi trộm.

- Cận lâm sàng giai đoạn khởi phát:

• XQuang: rất có giá trị chẩn đoán lao cột sống.
• Phản ứng Mantoux: dương tính, dương tính mạnh
• Sinh thiết đốt sống bằng kim, bằng phẫu thuật để xét nghiệm tế bào, mô bệnh học và tìm vi khuẩn lao.
• Xét nghiệm máu: tốc độ máu lắng tăng cao.

b. Giai đoạn toàn phát

- Triệu chứng của lao cột sống

Đau cố định một vùng, đau liên tục, ngày càng tăng, đau lan kiểu rễ rõ rệt. Hạn chế vận động ( cúi, nghiêng, ngửa, quay).

- Triệu chứng toàn thân

Nhiễm trùng, nhiễm độc mạn tính rõ: sốt thường xuyên, liên tục, kéo dài, tăng về chiều, tối, ăn ngủ kém, gầy sút cân, da xanh tái.

- Cận lâm sàng giai đoạn toàn phát:

• XQuang
• Phản ứng Mantoux: dương tính.
• Hút dịch mủ áp xe lạnh tìm vi khuẩn lao.
• Xét nghiệm máu: tốc độ máu lắng cao.

c. Giai đoạn cuối

Nếu bệnh nhân được điều trị kịp thời, đúng nguyên tắc thì triệu chứng toàn thân tốt lên, vùng tổn thương ngừng phát triển, áp xe lạnh ngừng tiến triển, áp xe lạnh thu nhỏ lại, sau 1-2 năm cột sống dính lại, vùng bị phá hủy được tái tạo dần, di chứng còn lại là hiện tượng gù và hạn chế vận động.

Nếu không được điều trị, cơ thể quá suy kiệt, bệnh có thể nặng dần lên, tổn thương lan rộng, lan thêm vào các tạng khác, chèn ép tủy. Bệnh nhân tử vong vì biến chứng thần kinh và nhiễm trùng.

Tải ứng dụng IVIE - Bác sĩ ơi để đặt khám trực tuyến với bác sĩ hoặc gọi đến hotline 19003367 để được hướng dẫn sử dụng ứng dụng!

3. Điều trị lao cột sống

- Điều trị nội khoa: Đối với lao xương, khớp điều trị nội khoa là chủ yếu, điều trị sớm, đúng nguyên tắc từ đầu. Phối hợp 4 đến 5 loại thuốc chống lao giai đoạn điều trị tấn công. Điều trị phối hợp các thuốc chữa triệu chứng, chống bội nhiễm và nâng cao thể trạng.

- Cố định và vận động

• Trước đây: Điều trị lao xương khớp chủ yếu là cố định, chờ đợi cho bệnh nhân tiến tới giai đoạn ổn định một cách tự nhiên, vì vậy cố định thường phải để rất lâu, hàng năm và cố định bằng bó bột. Phần lớn bệnh nhân sau khi khỏi bệnh thường bị teo cơ và cứng khớp rất trầm trọng.
• Quan niệm hiện nay có nhiều thay đổi: Cố định trong suốt thời gian bệnh tiến triển, nhưng không hoàn toàn và không liên tục, tốt nhất là sử dụng giường bột và máng bột, có thể nằm trên nền phẳng cưng để bệnh nhân thay đổi tư thế nhiều lần trong ngày, tránh được các hiện tượng co cứng hoặc teo cơ. Trừ trường hợp nặng, tổn thương ở cột sống cổ cần phải cố định bằng bột để tránh tai biến ép tủy. Những trường hợp tổn thương nhẹ được chẩn đoán sớm, chỉ cần nằm nhiều tránh vận động và gắng sức là đủ, không cần cố định bằng bột.

- Điều trị ngoại khoa

• Mổ sớm sau điều trị nội khoa tích cực từ 1 đến 3 tháng. Sau mổ điều trị tiếp 6 đến 9 tháng.
• Tùy vào từng trường hợp cụ thể mà phương pháp mổ sẽ làm là cắt bỏ bao hoạt dịch, lấy ổ áp xe lạnh, lấy xương bị hoạt tử, cắt đầu xương, làm cứng khớp, cố định cột sống. Sau khi mổ nên cố định 1 đến 3 tháng sau mới cho vận động trở lại.

- Lao cột sống trong bệnh lý lao xương khớp nếu chẩn đoán sớm, điều trị đúng thường kết quả tốt. Tuy vậy, bệnh nhân vẫn có thể tử vong hoặc bị biến chứng, di chứng nặng nếu phát hiện muộn và điều trị sai.

- Hạn chế các điều kiện dễ mắc lao đặc biệt là chẩn đoán sớm và điều trị đúng các trường hợp nặng mắc lao tiên phát đặc biệt là các thể lao khác là biện pháp có hiệu quả phòng mắc lao.

Cẩm nang IVIE - Bác sĩ ơi cung cấp cho bạn các bí quyết khám bệnh tại Hà Nội và Hướng dẫn khám bệnh tuyến trung ương với những thông tin đắt giá và chính xác nhất.

Chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe!