Khám tổng quát – Xét nghiệm chức năng gan

1. Chỉ số xét nghiệm ALT, AST

Có hai loại enzym đặc trưng cho tình trạng tổn thương tế bào gan là Aspartate amino transferase (AST, SGOT) và Alanine amino transferase (ALT, SGPT). Chúng được ra phần lớn ở gan nên khi tế bào gan bị viêm, hoại tử nồng độ các chất có sự gia tăng đột ngột. Tuy nhiên, ALT chủ yếu chỉ có ở gan trong khi AST người ta còn tìm thấy ở nhiều loại mô khác nhau trong cơ thể như cơ tim, cơ vân, thận, não. Vì vậy ALT là chỉ số đặc hiệu cho gan hơn so với AST.

Chỉ số ALT, AST thay đổi tùy theo độ tuổi, giới tính và BMI. Vì vậy không có một quy chuẩn nhất chính xác nào về chỉ số này. Phần lớn dựa vào thống kế nghiên cứu để cho ra một khoảng giới hạn bình thường. Theo Hiệp hội Gan Châu Âu và Hoa Kỳ thường chọn mức độ giới hạn bình thường trong khoảng từ 30 UI/L ở nam và 19 – 25UI/L ở nữ.

Ý nghĩa của chỉ số ALT, AST

Sự biến đổi của chỉ số ALT, AST là dấu hiệu cảnh báo vấn đề sức khỏe bất thường của cơ thể. Một số biến đổi transaminase mà bạn có thể biết:

-Viêm gan cấp: chỉ số ALT, AST tăng cao > 10 lần ngưỡng giới hạn bình thường (ULN). Nguyên nhân có thể do độc tố, thiếu máu nặng hoặc viêm gan do thuốc, do virus. Đối với viêm gan cho virus VGC thì AST, ALT cao < 1000 UI/L.

- Viêm gan mạn: Nồng độ ALT, AST tăng nhưng thường không cao và  <10 lần giá trị bình thường

- Viêm gan cấp trên nền viêm gan manh: ALT và AST tăng như trong viêm gan cấp kèm theo sự thay đổi của các chỉ số bất thường khác như bilirubin, tỷ prothrombin...

- Xơ gan: Tùy theo nguyên nhân mà chỉ số ALT, AST có sự thay đổi khác nhau. Thường AST, ALT có thể bình thường hoặc tăng 2 -5 lần.

- Bệnh gan do rượu các chỉ số có sự khác biệt: Chủ yếu tăng AST trong khi ALT tăng nhẹ hoặc không tăng.

Tổng đài đặt khám ưu tiên tại BV tuyến trung ương 19003367 hoặc đặt lịch khám chủ động qua  ứng dụng IVIE - Bác sĩ ơi !

2. Bilirubin

Bilirubin là sản phẩm thoái hóa của nhân heme hồng cầu nhưng nó được chuyển hóa và biến đổi phần lớn ở gan. Vì vậy bất thường trong chỉ số bilirubin cũng là dấu hiệu cảnh báo đối với sức khỏe.

Trong xét nghiệm chỉ số bilirubin người ta quan tâm tới bilirubin trực tiếp, bilirubin gián tiếp và bilirubin toàn phần. Trong đó bilirubin toàn phần huyết thanh bao gồm 70% là bilirubin gián tiếp và 30% là bilirubin toàn phần. giữa hai loại bilirubin này về bản chất chỉ khác nhau ở sự kết hợp.

a. Bilirubin gián tiếp

Đây là dạng bilirubin chưa kết hợp và phần lớn chúng xuất hiện trước khi tới gan. Vì vậy tăng bilirubin gián tiếp có thể do các nguyên nhân như:

- Tăng sản xuất do huyết tán, vỡ hồng cầu quá mức

- Giảm khả năng kết hợp do giảm hoạt động của men glucuronyl transferase do bẩm sinh, nhiễm trùng hoặc thuốc

b. Bilirubin trực tiếp

Đây là chỉ số được quan tâm nhiều nhất vì nó có ý nghĩa lớn trong phát hiện và theo dõi các bệnh lý về gan. Bilirubin sau khi đến gan sẽ kết hợp với các loại đường nhất định để tạo thành dạng có khả năng hòa tan trong nước nên gọi là bilirubin liên hợp hay bilirubin trực tiếp. Bình thường chỉ số bilirubin trực tiếp <4,2 µmol/l và khi chỉ số này tăng có thể do các nguyên nhân sau:

- Giảm tiết bilirubin ra tiểu quản mật

- Các bệnh lý gây tổn thương tế bào gan như viêm gan, hoại tử tế bào gan, xơ gan...

- Tắc nghẽn đường mật hoàn toàn do sỏi, kí sinh trùng, ung thư đầu tụy...

3. Albumin

Để đánh giá chức năng gan thì albumin là chỉ số tương đối đáng tin cậy. Và nó cũng là xét nghiệm được dùng để theo dõi các bệnh lý liên quan tới thận như suy thận, viêm cầu thận, hội chứng thận hư...

Albumin chiếm khoảng 65 – 85% lượng protein trong cơ thể. Là một trong những thành phần protein chủ chốt nhất của huyết thanh. Albumin nằm trong huyết tương (chiếm 40%), dịch ngoại bào (chiếm 60%) và giữ nhiều chức vụ quan trọng trong quá trình chuyển hóa của cơ thể như duy trì áp lực keo, vận chuyển chất...

Albumin có thể giảm trong các bệnh lý như suy gan mạn, suy thận, hội chứng thận hư, suy dinh dưỡng... Tuy nhiên albumin là chỉ điểm quan trọng nhất của tình trạng suy gan mạn và chúng ít có ý nghĩa trong suy gan cấp.

4. Thời gian prothrombin

Nhắc đến gan là nhắc đến các yếu tố đông máu. Gan tổng hợp hầu hết các yếu tố đông máu trong cơ thể. Một số yếu tố ngoại lệ như yếu tố VIII, II, VII, IX, X cần có sự hỗ trợ của vitamin K để tổng hợp.

Trên y học người ta sử dụng chỉ số INR hoặc định lượng các yếu tố đông máu để đánh giá và theo dõi chức năng gan. Đặc biệt trong một số trường hợp sử dụng các thống chống đông thì duy trì chỉ số INR trong giới hạn cho phép chính là điều kiện sống còn của bệnh nhân. PT/INR là chỉ số tiên lượng tốt nhất của bệnh nhân gan cấp và mạn. Nếu PT/INR kéo dài là dấu hiệu rất sớm của suy gan hoặc thiếu vitamin K.

Trên đây chỉ là một phần nhỏ trong tổng số các xét nghiệm chức năng gan. Để biết thêm chi tiết các bạn có thể truy cập vào web IVIE - Bác sĩ ơi để có thêm những thông tin bổ ích. 

Cẩm nang IVIE - Bác sĩ ơi cung cấp cho bạn các bí quyết khám bệnh tại Hà Nội và Hướng dẫn khám bệnh tuyến trung ương với những thông tin đắt giá và chính xác nhất.

Chúc bạn và gia đình luôn khỏe mạnh