Hội chứng vàng da: những nguyên nhân dẫn đến bệnh?

1. Căn nguyên thường gặp dẫn đến vàng da 

a. Do tắc mật cơ giới

- Sỏi mật: hay gặp tam chứng Charcot gồm đau-sốt-vàng da. Các biểu hiện này thường tái phát nhiều lần. Xét nghiệm công thức máu có tình trạng tăng bạch cầu đa nhân trung tính. Siêu âm có thể thấy hình ảnh của sỏi, đường mật giãn, - Giun chui ống mật: hay gặp trên cơ địa có tiền sử bệnh giun. Bệnh nhân thường có các cơn đau hạ sườn phải dữ dội, kèm theo có sốt và vàng mắt, vàng da. Siêu âm đường mật đôi khi phát hiện được hình ảnh xác giun trong ống mật. 

- Ung thư đường mật: hay gặp ở người cao tuổi. Bệnh nhân có thể có đau hạ sườn phải, có tình trạng vàng mắt vàng da tăng dần theo thời gian, cơ thể suy kiệt. Siêu âm thấy hình ảnh đường mật dày. Nên xác định bằng kỹ thuật chụp đường mật qua da, hoặc cắt lớp vi tính hệ gan mật 

- U đầu tụy: hay gặp ở người cao tuổi, cơ thể suy kiệt. Bệnh nhân hay đau vùng thượng vị và có dấu hiệu vàng mắt vàng da tăng dần. Phân bạc màu, ngứa. Khám có thể thấy khối u thượng vị, gan to, túi mật to. Phát hiện bằng siêu âm, chụp CT scaner hay chụp khung tá tràng. 

- Hạch, u chèn ép vào đường mật: hạch lao mạc treo, hạch di căn ung thư.... Bệnh nhân có thể có sốt, suy kiệt, vàng mắt vàng da tăng dần, phân bạc màu, ngứa.. Cần chú ý phát hiện các bệnh nguyện uỷ. Có thể siêu âm, chụp cắt lớp vi tính ổ bụng để chẩn đoán. 

- U bóng Vater, ung thư gan... Bệnh nhân thường có tình trạng suy kiệt, có thể có sốt, đau vùng gan, vàng da tăng dần, phân bạc màu, ngứa... Chẩn đoán bằng siêu âm, chụp cắt lớp vi tính, chụp đường mật, xét nghiệm Alpha FP.

Vàng da do nhiều nguyên nhân gây nên.

Tải ứng dụng IVIE - Bác sĩ ơi để đặt khám trực tuyến với bác sĩ hoặc gọi đến hotline 19003367 để được hướng dẫn sử dụng ứng dụng!

b. Vàng da do tan huyết

- Bẩm sinh: hay tái đi tái lại. Mắc từ bé có thể do di truyền như bệnh hồng cầu hình liềm, bệnh Thalasemie, bệnh Minkouski-Chauffar

- Mắc phải: do rắn độc cắn, truyền nhầm nhóm máu, nhiễm độc thuốc hoặc hóa chất, bệnh tự miễn...

Bệnh nhân có các biểu hiện riêng biệt của từng bệnh, kèm theo có biểu hiện vàng mắt, thiếu máu (da xanh, niêm mạc nhợt), có thể có cơn sốt và rét run, nước tiểu đen kiểu đái huyết cầu tố, suy thận. Khám có thể thấy lách to...

Vàng da có thể do bẩm sinh hoặc mắc phải.

c. Vàng da do nhiễm trùng

• Do vi khuẩn. 
• Do ký sinh trùng. 
• Do xoắn trùng. 
• Do virus.

- Vàng da do vi khuẩn 

• Nhiễm trùng huyết (đặc biệt là vi khuẩn kỵ khí Cl.perfringens): bệnh nhân thường có tình trạng nhiễm trùng nhiễm độc nặng, hội chứng gan thận (vàng mắt, vàng da, kèm theo suy thận). Hay tử vong do suy thận. 
• Thương hàn: ngoài các triệu chứng của bệnh thương hàn, kèm theo bệnh nhân có vàng da, có thể có đau điểm túi mật liên quan với viêm túi mật. Cần cấy máu, cấy phân tìm vi khuẩn thương hàn. 
• Viêm phổi (viêm phổi khối): ngoài các biểu hiện về hô hấp, bệnh nhân có vàng da kèm theo. Cần chụp phổi khi có nghi ngờ chẩn đoán. 
• Nhiễm trùng đường mật: hay gặp trên những bệnh nhân có các yếu tố thuận lợi cho nhiễm trùng đường mật như sau giun chui ống mật, sỏi đường mật, ứ mật do chèn ép... Sau cơn đau quặn gan, bệnh nhân có sốt . vàng mắt vàng da • đau hạ sườn phải.

- Vàng da do ký sinh trùng 

• Sốt rét: sốt, vàng da, thiếu máu có thể có lách to hay đái huyết cầu tố. Soi tìm ký sinh trùng sốt rét trong máu, làm phản ứng miễn dịch. Có yếu tố dịch tễ. 
• Áp xe gan do amip: đau, sốt, vàng mắt vàng da. Xét nghiệm máu có thể có tăng bạch cầu ái toan. Siêu âm, chụp CT.scaner xác định khối áp xe.. 
• Nang sán lá gan: đôi khi cũng gây vàng mắt vàng da, thường đau tức hạ sườn phải. Xét nghiệm máu thấy tăng bạch cầu ái toan. Siêu âm, chụp CTscan xác định nang. Xét nghiệm sản bằng phản ứng huyết thanh.

- Vàng da do xoắn trùng

Hay gặp do Leptospirose. Bệnh thường có biểu hiện sốt cao, hội chứng gan thận, đau cơ - đặc biệt cơ zép, da vàng đỏ (vàng da trên nền da xung huyết). Xét nghiệm chẩn đoán Leptospirose bằng chẩn đoán huyết thanh.

- Vàng da do virus 

• Các virus viêm gan: A, B, C, D, E, F, G...Có thể gặp giai đoạn tiền hoàng đản, thường hết sốt khi vàng mắt vàng da xuất hiện. Việc chẩn đoán thường dựa vào xét nghiệm các marker virus viêm gan và việc loại trừ các căn nguyên gây vàng da khác. 
• Các virus khác: Herpes, Arbovirus, Epstain barr, Retroviruscũng có thể gây vàng da 

d. Vàng da do nhiễm độc

Có rất nhiều thuốc, hoá chất có thể gây độc cho tế bào gan.

- Hoá chất dùng trong điều trị bệnh ung thư. 

- Thuốc chống lao. 

- Thuốc điều trị tâm thần. 

- Thuốc điều trị các bệnh tuyến giáp. 

- Thuốc điều trị nội tiết. 

- Thuốc hạ sốt: paracetamol. 

- Các loại thuốc dân gian: thuốc nam, thuốc bắc...

Vàng da có thể do nguyên nhân sử dụng thuốc,

2. Điều trị bệnh

Cần chú ý các nguyên tắc sau: 

- Điều trị căn nguyên: xác định căn nguyên và điều trị theo căn nguyên. 

- Điều trị các triệu chứng. Chú ý không dùng các thuốc lợi mật trong tắc mật cơ giới. 

- Chăm sóc và dinh dưỡng. Đặc biệt chế độ nghỉ ngơi rất quan trọng trong viêm gan virus.

Cẩm nang IVIE - Bác sĩ ơi cung cấp cho bạn các bí quyết khám bệnh tại Hà Nội và Hướng dẫn khám bệnh tuyến trung ương với những thông tin đắt giá và chính xác nhất.

Chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe!